خیریه فردای سبز شریف

 دایره‌های کوچک، روشنی‌های بزرگ!

یک دستگاه سانتریفیوژ یخچالدار جهت تجهیز اتاق تمیز مرکز طبی کودکان در تهران به مبلغ ۲۱۷ میلیون تومان خریداری شد.

سانتریفیوژ تهیه شده جهت استفاده در فرآیندهای مورد نیاز برای درمان کودکان نیازمند به پیوند سلول‌های بنیادی کاربرد دارد.

درمان بیماری‌های صعب‌العلاج با پیوند سلول‌های بنیادی، آخرین امید کودکان مبتلا به این بیماری‌ها برای بازگشت به زندگی است.

سلول‌های بنیادی دایره‌های کوچکی هستند که روشنی‌های بزرگ را به این کودکان هدیه می‌دهند.

همانطور که در متن زیر ملاحظه می فرمایید، قرار بود اتاقی تمیزی برای مرکز طبی کودکان جهت درمان این بیماران بسازیم. برای تامین مالی این کار اقداماتی انجام شد همچنین بررسی و نقشه های اولیه نیز تهیه شد.

ولی، خوشبختانه در این میان هزینه اتاق تمیز توسط خیری تامین و کار آن توسط تیم دیگری آغاز شد و در حال حاضر ساخته شد. ما هم تصمیم گرفتیم در تجهیز این اتاق تمیز سهمی داشته باشیم و تا این لحظه سانتریفیوژ گفته شده تهیه شده است.

پروژه تعریف شده ابتدایی:

​پروژه: طراحی و ساخت اتاق تمیز جهت درمان کودکان نیازمند به پیوند سلولهای بنیادی و ژن درمانی ​در مرکز طبی کودکان تهران

حامی مالی: خیریه فردای سبز شریف 

مجری: شرکت افرا فرآیند آرمان شریف 

کارفرما: انجمن خیریه مردمی یاری به درمانهای سلولی امید 

این پروژه در زمستان 1400 با برآورد هزینه 1 میلیارد تومان تعریف شد و در تاریخ 7 اردیبهشت 1401 پس از بررسیهای دقیقتر هزینه ی آن 1 میلیارد و 200 میلیون تومان برآورد شد.

مقدمه:

یکی از راه‌های درمان سرطان‌ها به خصوص سرطان‌های خون از دهه 50 میلادی استفاده از سلول های بنیادی خونساز بوده است و به تدریج با پیشرفتهای حاصل در دهههای گذشته حوزه‌‌ی نوینی که با عنوان پزشکی بازساختی شناخته می‌شود و شامل ژن درمانی، سلول درمانی و مهندسی بافت می‌باشد، با همکاری متخصصین علوم پایه و بالین میسر گردید و توانست امیدهای فراوانی را در درمان بیماری‌های کشنده و لاعلاج ارائه دهد. در افق توسعه این علم امكان توليد و ترميم بافت و بازسازي اعضای بدن و همچنين علاج‌پذیر شدن بيماري‌هاي ارثي و سرطاني كاملاً نمايان شده است. دست‌ورزی داخل سلولی (ژن درمانی، mRNA تراپی، iPS و...) یک راهبرد مؤثر برای حفاظت سلول‌ها در برابر آسیب‌های محیطی و بالا بردن توانمندی آنها در درمان یا جلوگیری از وقوع بیماری‌های صعبالاعلاج می‌باشد.  

 در همین راستا، برای توسعه و کاربردیسازی دانش ژن درمانی و دسترسی جامعه علمی به زیرساخت‌های تحقیقاتی مناسب، نیاز به آزمایشگاههای مجهز به تجهیزات تکنیکهای مولکولی جهت دست‌ورزی داخل سلولی و ویرایش ژنی می‌باشد. همچنین تقویت تحقیقات و فناوری مشارکتی با محققان و فناوران جهت تولید درمان‌های نسل جدید بر پایه‌ی محصولات مبتنی بر دستورزیهای داخل سلولی و ویرایش شده‌ی ژنومی، مورد استفاده بیماران مبتلا به سرطان، نقایص خونی، اختلالات متابولیکی و بیماری‌های نقص ایمنی، از عوامل  ضرورت ایجاد ازمایشگاه های مجهز در این حوزه می باشد. 

بخش پیوند سلولهای بنیادی مرکز طبی کودکان از روز 22 شهریور سال 95 فعالیت خود را به عنوان اولین بخش پیوند پیشرفته سلولهای بنیادی در بیمارستان فوق تخصصی مرکز طبی کودکان آغاز کرده است و اکنون با ظرفیت کامل 9 تخت آماده ارائه خدمات پیوند سلولهای بنیادی خونساز به بیماران نیازمند به پیوند از سن 2 ماهگی تا 18 سالگی می‌باشد. در حال حاضر پیوندهای پیشرفته و به روز دنیا در این بخش جهت علاج بیماریهای سخت‌درمان نظیر بدخیمی‌های خونی (انواع لوسمی‌ها) بیماریهای غیر بدخیم خونی (تالاسمی ماژور، انمی اپلاستیک، انمی فانکونی و ...) نقایص ایمنی ارثی (CGD, LAD, SC ID و ...) بیماریهای متابولیک (استئوپروز، موکوپلی ساکاریدوز، نیمن پیک و ...) تومورهای جامد کودکان (نوروبلاستوم، سارکوم یوئینگ، تومور ویلمز، رابدمیوسارکوم) انجام میشود. از جمله انواع این پیوندها می‌توان به پیوند از اهداکنندگان غیر خویشاوند، پیوند بند ناف و پیوند نیمه سازگار اشاره کرد. 

بیان مساله:

بخش پیوند سلولهای بنیادی از چند قسمت تشکیل شده: 

1. کلینیک سرپایی پیوند 

2. واحد جداسازی سلولی (آفرزیس) و فوتوفورزیس 

3. آزمایشگاه فرآوری سلولی 

4. آزمایشگاه اتاق تمیز سلول درمانی  

کلینیک سرپایی پیوند مرکز پیوند سلول های بنیادی خونساز بیمارستان مرکز طبی کودکان همزمان با راه اندازی بخش پیوند از سال ۱۳۹۵ فعالیت های خود را شروع کرده است که کلیه بیماران معرفی شده از مراکز مختلف درمانی سراسر کشور و کشورهای منطقه جهت اقدامات پیش از پیوند به این درمانگاه مراجعه می‌کنند. همچنین تمامی ویزیت‌های دوره‌ای بیمارانی که پیوند سلول‌های بنیادی خونساز خود را دریافت کرده‌اند انجام می‌شود که در ابتدا به صورت هفتگی و بعد به صورت ماهانه و… مراجعه می‌کنند. کلینیک پیوند دارای 4 تخت بستری موقت جهت ارائه خدمات لازم به بیماران کاندید پیوند و بعد از پیوند می‌باشد. انواع بیماری‌های مختلف نقص ایمنی، متابولیک، سرطانی و اختلالات خونی از کلیه‌ی بیمارستان‌های دانشگاهی کشور و همچنین کشورهای همسایه به این کلینیک مراجعه می‌نمایند. 

واحد جداسازی سلولی (آفرزیس) و فوتوفورزیس با 3 تخت و 4 ماشین جداسازی سلولی فعالیت خود را به صورت همزمان با راه اندازی بخش پیوند از سال ۱۳۹۵ شروع کرده است که خدمات جداسازی سلول های بنیادی، پلاکت گیری، پلاسما فرز و تعویض خون (گلبول های قرمز) را ارئه می‌دهد. در ضمن برای بیماران دچار پیوند علیه میزبان (GVHD)  خدمات فوتوفورزیس با 2 دستگاه نیز در این واحد در حال ارائه می‌باشد. 

آزمایشگاه فرآوری سلولی نیز همزمان با راه‌اندازی بخش پیوند از سال ۱۳۹۵ آغاز به کار کرده است که با داشتن تجهیزات کامل آزمایشگاهی کلیه نمونه‌های اخذ شده از مغز استخوان و خون محیطی اهداکننده جهت استخراج به این آزمایشگاه فرستاده می‌شود که پس از انجام مقدمات لازم نمونه در اختیار بخش پیوند قرار می‌گیرد.

معرفی آزمایشگاه اتاق تمیز سلول درمانی:

با همت خیرین انجمن خیریه یاری به درمان‌های سلولی امید، یک اتاق تمیز (clean room) جهت فرآوری محصولات درمان‌های مبتنی بر سلول در سال ۱۳۹۷ فراهم گردید. در حال حاضر کارآزمایی‌های بالینی متعددی با امکانات این اتاق تمیز جهت فرآوری ژل پلاکتی، سلول‌های بنیادی مزانشیمی و سلول‌های ایمنی از جمله NK cell انجام شده و در حال انجام است. 

این مرکز جهت انجام امور مربوط به ژن درمانی نیاز به ساخت یک اتاق تمیز دیگر دارد و اتاق تمیز فعلی امکان استفاده همزمان جهت سلول درمانی و ژن درمانی را ندارد و انجام ژن درمانی در آن باعث اختلال و آلودگی محیط سلول درمانی میشود. همچنین این اتاق تمیز جدید شرایط را برای استفاده از ژن درمانی و روشهای جدید درمان بیماری‌های صعبالعلاج فراهم میکند. 

 قسمت هایی از اتاق تمیز فعلی سلول درمانی این مرکز در تصاویر زیر قابل مشاهده است: 

بخش پیوند سلول‌های بنیادی خونساز یا مغز استخوان در دو طبقه مستقر است که طبقه بالا مربوط به بخش پیوند مغز استخوان و بخش پُست پیوند یا نگهداری کودکان بعد از پیوند است. 

و طبقه پایین که مورد صحبت در این متن است، قبلا شامل کلین روم سلول درمانی، درمانگاه پیوند، بخش آفرزیس، بخش بیوپسی پیوند مغز استخوان، بخش دریافت محصولات خونی مانند پلاکت یا ivig و … و جداسازی سلول بود که در مجاورت این بخش ها حدود ۲۵۰ متر لاندری (خشکشویی) بیمارستان قرار داشت. 

با کمک خیرین لاندری تبدیل به بخش بالینی پیوند شد و درمانگاه، بیوپسی مغز استخوان، بخش آفرزیس، بخش دریافت محصولات خونی به این محل ۲۵۰ متری منتقل شدند و فضای قبلی برای آزمایشگاهها فراهم شد که این آزمایشگاهها با نام آزمایشگاه جامع پیوند شامل کلین روم سلول درمانی، آزمایشگاه کنترل کیفی، آزمایشگاه انجماد سلولی، آزمایشگاه جداسازی سلول و قسمت مورد نظر با نام آزمایشگاه دستورزی داخل سلولی نیازمند طراحی و تجهیز و ساخت است. 

ضرورت طرح:

ساخت اتاق تمیز دوم در مرکز طبی کودکان جهت استفاده از روش پیشرفته و نوین ژن درمانی در درمان بیماریهای صعبالعلاج به دلیل رنج و زحمتی که این کودکان بیمار در اثر روشهای درمانی معمول متحمل می‌شوند که شامل عوارض جانبی درمان، بازه طولانی پیگیری درمان، هزینههای بسیار زیاد و ... است به لحاظ تخصصی مورد نیاز بوده و برای پیشبرد درمان این کودکان ضروری است. از سویی با توجه به اهداف خیریه فردای سبز دانشگاه صنعتی شریف در حمایت از کودکان و فرزندان این مرز و بوم، و نیز پتانسیل و ظرفیتهای ویژه موجود در دانشگاه صنعتی شریف برای انجام پروژه‌های فنی، بر آن شدیم که با همکاری مجموعه‌های فنی مرکز خدمات فناوری شریف، کار طراحی و ساخت این قسمت از بخش پیوند سلول درمانی و پزشکی بازساختی مرکز طبی کودکان را بر عهده بگیریم. 

هدف: 

هدف از ساخت این اتاق تمیز، توسعه آزمایشگاههای مرکز پیوند سلول‌های بنیادی با استفاده از روشهای نوینی چون سلول و ژن درمانی می‌باشد. ژن درمانی از روش‌های درمانی جدید است که به پزشکان اجازه می‌دهد تا به جای استفاده از دارو یا جراحی، یک ناهنجاری را با ویرایش ژنومی در سلول‌های بیمار درمان کنند که عبارتند از:  

• جایگزینی یک ژن جهش یافته‌ی بیماری زا با یک نسخه سالم از آن ژن 

• غیر فعال سازی یا ناک داون کردن ژن جهش‌یافته‌ای که عملکرد درستی ندارد 

• ورود یک ژن جدید به بدن برای کمک به مبارزه با بیماری 

 توسعه و کاربردی سازی دانشهای نوین بخصوص سلول و ژن درمانی و دسترسی بیماران به زیرساخت‌های درمانی مناسب، نیاز به گسترش فضا و امکانات و آزمایشگاه‌های سلولی و مولکولی و ویرایش ژنومی و تامین تجهیزاتی از جمله دستگاه های CliniMACS ، Real time PCR، فلوسایتومتری ، اولتراسانتریفوژ و ..... دارد که با این پروژه بخشی تامین فضای مورد نیاز برای این امر انجام خواهد شد.

برآورد فنی پروژه:

بر اساس بررسی‌های فنی و برآوردهای صورت گرفته در اسفند ماه سال 1400 توسط شرکت افرا فرآیند آرمان شریف به عنوان مجری، برنامه زمان‌بندی اجرای پروژه و نیز مبلغ مورد نیاز برای پیشرفت کار برآورد شده است که در این قسمت ارائه می‌شود. 

هزینه:

طراحی، خرید تجهیزات و ساخت یک آزمایشگاه تمیز به مساحت 25 متر مربع در قسمت مورد نظر برای مرکز طبی کودکان تهران، بر اساس برآوردها و استعلامات صورت گرفته در فروردین ماه سال 1401 مجموعا نیاز به صرف هزینه‌ای حدود 12 میلیارد ریال دارد. 

این برآورد هزینه بر اساس نیازمندی های فنی متخصصین پزشکی استفاده از فضا و نیز نقشه‌ها و محدودیت‌ها و امکانات فضایی موجود در ساختمان بوده است.

زمانبندی اجرا:

بر اساس تجربیات مجری طرح و با توجه به الزامات مورد نیاز برای اجرای اتاق تمیز مد نظر، در صورت تامین مالی طرح، می‌توان پروژه را ظرف چهار ماه به طور کامل اجرا نموده و اتاق تمیز حائز استانداردهای مد نظر را به صورت کامل و قابل بهره‌برداری تحویل بخش پیوند سلول‌های بنیادی مرکز طبی کودکان داد.